SAAB JAS 39 Gripen (szw. Gryf) — szwedzki myśliwiec wielozadaniowy produkowany przez firmę SAAB w koprodukcji z BAE Systems. Samoloty tego typu zakupiły siły powietrzne Szwecji i RPA, na zasadzie dzierżawy korzystają również z niego siły powietrzne Czech i Węgier.
Gripen został zaprojektowany jako samolot charakteryzujący się wysokimi osiągami, uniwersalnością, efektywnością i zdolnością przetrwania na nowoczesnym polu walki. Symbol JAS jest skrótem od szwedzkiego Jakt - myśliwski, Attack - szturmowy, Spaning - rozpoznawczy, oznaczając, że Gripen jest wielozadaniową maszyną zdolną wykonywać każde z tych zadań. Własności lotne i osiągi Gripena są zoptymalizowane dla misji myśliwskich, ze specjalnym naciskiem na dużą prędkość, przyspieszenie i zwrotność. Maszyna jest zbudowana w konfiguracji kaczki ze skrzydłami w kształcie delty co pozwoliło na uzyskanie wysokich parametrów lotnych a także krótkiej drogi startu i lądowania. Wysoce zintegrowana awionika umożliwia programowanie samolotu do wypełniania określonych misji.
Gripen posiada o wiele większą elastyczność w wykonywaniu zadań niż wcześniejsze szwedzkie maszyny bojowe, a koszty utrzymania stanowią dwie trzecie nakładów koniecznych do utrzymania poprzedniego myśliwca JA 37 Viggen. Oznacza to, że Gripen jest samolotem oferującym większe możliwości za niższą cenę. JAS 39 Gripen posiada wbudowane urządzenia walki elektronicznej co oznacza, że do wykonywania tego typu misji nie jest konieczne podwieszanie dodatkowych zasobników kosztem utraty miejsca na uzbrojenie obronne.
Specyfikacja zgodnie z którą projektowano samolot zakładała operowanie z pasów startowych o długości 800 metrów, dlatego pierwsze maszyny testowane na przyzakładowym lotnisku w Linköping, startowały i lądowały w namalowanym na pasie startowym prostokącie o wymiarach 9 × 800 metrów. Skrócenie drogi hamowania uzyskano poprzez zastosowanie dużych hamulców aerodynamicznych, oraz takim ustawieniu powierzchni sterowych podczas dobiegu, że dociskają one maszynę do ziemi zwiększając efektywność hamulców podwozia. Wychylenie dziobowych skrzydełek pionowo w dół zapewnia uzyskanie dodatkowych powierzchni działających jako hamulec aerodynamiczny.
W procesie projektowania maszyny brano pod uwagę wiele konfiguracji płatowca ostatecznie wybierając mało stabilny w locie, ale jednocześnie zapewniający dużą zwrotność układ kaczki. Konfiguracja ta charakteryzuje się również niskimi oporami aerodynamicznymi zapewniając uzyskanie dużych prędkości, większego zasięgu i udźwigu uzbrojenia.
Obecnie Gripen znajduje się na wyposażeniu lotnictwa Szwecji, która użytkuje 204 maszyny (w tym 28 dwumiejscowych), oraz lotnictwa Czech i Węgier posiadających po 14 samolotów i będących pierwszymi państwami należącymi do NATO, które wykorzystują Gripeny. Poza tym 28 samolotów zamówiła Republika Południowej Afryki. Brytyjska szkoła pilotów testowych ETPS (Empire Test Pilots School) używa Gripenów jako zaawansowanych maszyn odrzutowych o charakterze szkoleniowym. Istotną wadą tych samolotów, jest mała moc silników, co z powodu niewielkiego udźwigu utrudnia konstrukcji odniesienie większych sukcesów komercyjnych.
O odpowiedzi na brak sukcesu eksportowego kolejnych wersji samolotu, przy współudziale BAe Systems opracowano konstrukcję Gripen NG (Next Generation), która eliminować miała wady samolotu w poprzednich wersjach. Najistotniejsza zmianą konstrukcyjną, było zastosowanie amerykańskich silników General Electric F414 - o większej od oryginalnych Volvo Aero RM12 - mocy 98 kN. Nowe silniki umożliwiły nawet maszynie osiągniecie bez dopalania prędkości 1,2 Ma (supercruise). Supercruise osiągnięty został jednakże jedynie w konfiguracji "czystej", a wiec bez uzbrojenia i podwieszanych zasobników.
Na podstawie: Aviation news
