Powietrzne i naziemne operacje statków powietrznych wykonuje licencjonowany personel, co zwiększa bezpieczeństwo lotów i efektywność wykorzystania floty powietrznej. Służby kontroli lotniska nadzorują ruch statków powietrznych oraz pojazdów naziemnych na polu manewrowym. Poza kontrolerem lotniska i kontrolerem ruchu naziemnego, organizowane jest stanowisko dostarczania zezwoleń dla załóg statków powietrznych.
Manewry po wylądowaniu
Po wykonaniu lądowania załoga statku powietrznego wykonuje szereg manewrów umożliwiających bezpieczne dotarcie na płytę postojową, w celu opuszczenia statku przez pasażerów.
Służba kontroli lotniska, ze względów bezpieczeństwa i organizacyjnych może wydać załodze statku powietrznego polecenia:
-wykonania przesuniętego lądowania w stosunku do progu drogi startowej (poza strefą przyziemienia). Polecenia tego nie stosuje się w przypadku lądowania samolotu kategorii ciężkiej (HEAVY),
-oczekiwania po wykonanym lądowaniu i dobiegu, przed przecięciem innej drogi startowej,
-zjazdu z drogi startowej uprzednio wskazaną drogą kołowania,
-przyspieszonego zjazdu z drogi startowej w celu natychmiastowego jej zwolnienia.
Służby kontroli lotniska przed wydaniem poleceń załodze lądującego statku muszą uwzględnić: rodzaj i typ statku powietrznego, długość drogi startowej do lądowania, umiejscowienie zjazdów na drogi kołowania, meldunki określające pomiar lub ocenę hamowania na drodze startowej.
Kołowanie
Kołowaniem nazywamy operację, w której dochodzi do naziemnego przemieszczania się statku powietrznego po polu manewrowym lotniska. Może się ono odbywać jedynie za zgodą organu kontroli lotniska. Zezwolenie na kołowanie powinno zawierać jasne i zwięzłe instrukcje podające załodze informacje o właściwych drogach kołowania, ich skrzyżowaniach oraz wskazówki zapobiegające kolizji z innymi statkami powietrznymi, a także umożliwiające bezpieczne ominięcie przeszkód na polu manewrowym i płycie postojowej. W zezwoleniu kontroler podaje granicę, do której statek powietrzny może bezpiecznie wykonać ten manewr. Kołowanie odbywa się wyłącznie po oznakowanych drogach do kołowania. Mapy lotniskowe z wyznaczonymi drogami kołowania powinny być publikowane w zbiorach informacji lotniczych danego państwa.
Zajęcie drogi startowej
W celu zapewnienia bezpieczeństwa ruchu lotniczego każda operacja mające na celu wykorzystanie drogi startowej jest kontrolowana. Przez zajęcie drogi startowej statek powietrzny zatrzymuje się w specjalnie oznakowanym punkcie nazwanym miejscem oczekiwania przy drodze startowej. Odległość miejsca oczekiwania od krawędzi drogi startowej wynosi 50 m, gdy długość drogi startowej wynosi 900 m lub więcej; lub 30 m, gdy długość drogi startowej jest mniejsza niż 900 m.
Statek powietrzny może otrzymać zezwolenie na zajęcie drogi startowej od strony używanego podejścia tylko wtedy, gdy lądujący statek powietrzny minie punkt oczekiwania.
Operacje na płycie postojowej
Za koordynację operacji na płycie postojowej lotniska odpowiada zarządzający portem lotniczym oraz służby obsługi naziemnej. Statki powietrzne mogą poruszać się po płycie jedynie po wyznaczonych w tym celu drogach oznaczonych poziomymi liniami. Żółte linie identyfikują drogę prowadzącą do stanowiska postojowego. Linie czerwone i białe wyznaczają granicę miejsc postojowych. Na płycie postojowej wykonuje się kabinową obsługę statku powietrznego, która obejmuje mycie i sprzątanie statku powietrznego, dostarczenie na pokład wody użytkowej, żywności i napojów, gazet, czyszczenie ładowni, ogrzewanie lub chłodzenie kabiny.
Obsługa płytowa statków powietrznych ponadto obejmuje: ustawienie statku powietrznego na płycie po wylądowaniu, blokowanie statku powietrznego za pomocą specjalnych urządzeń, dostarczenie naziemnego źródła zasilania, zapewnienie łączności pomiędzy statkiem powietrznym a agentem rampowym, rozładunek i załadunek samolotu, odladzanie statku powietrznego, tankowanie, ochronę statku powietrznego przed wtargnięciem osób niepowołanych oraz przed uszkodzeniem.
Zajęcie miejsca postojowego
Końcowym etapem kołowania na płytę postojową jest manewr zajęcia miejsca do parkowania. Taką operacją kieruje koordynator ruchu naziemnego za pomocą poleceń wydawanych rękoma. W warunkach pogorszonej widoczności lub dla zwiększenia pewności koordynator ruchu naziemnego powinien używać latarek lub kolorowych wskaźników. Zaleca się, aby koordynator zajmował pozycję stojąc naprzeciw statku powietrznego po lewej stronie kabiny, tak aby był widoczny przez pilota. W wielu portach lotniczych przy operacji dokowania wykorzystuje się systemy komputerowe. Systemy te wspomagają załogę w precyzyjnym parkowaniu. W tym celu stosuje się alfanumeryczne wyświetlacze zamontowane w miejscu dokowania na wysokości kabiny samolotu. Wskaźniki informują pilota o dokładnym położeniu samolotu względem linii centralnej drogi kołowania oraz podają sygnał do zatrzymania, gdy samolot osiągnie optymalną pozycję na płycie postojowej.
Uruchamianie silników
Statek powietrzny jest gotowy do rozpoczęcia procedury uruchamiania silników w chwili, gdy wszelkie prace obsługi naziemnej zostały zakończone i drzwi samolotu są zamknięte. W portach lotniczych o dużej liczbie operacji stosuje się specjalne procedury uruchamiania silników w celu zapobiegania zagęszczeniom oraz nadmiernym opóźnieniom ruchu na polu manewrowym. Procedury te zawarte są w lokalnych instrukcjach eksploatacji portu lotniczego i zawierają kryteria i warunki określające, kiedy i w jaki sposób oblicza się i przekazuje odlatującym statkom powietrznym czas uruchomienia silników.
Gdy statek powietrzny podlega regułom ATFM (zarządzanie przepływem ruchu lotniczego), wówczas załoga powinna uruchomić silniki zgodnie z przydzielonym slotem, to znaczy czasem przydzielonym na wykonanie operacji. Jeżeli opóźnienie odlatującego statku powietrznego nie przekroczy czasu określonego przez właściwego kontrolera, to statkowi powietrznemu udziela się zezwolenia na uruchomienie silników według jego uznania. W przeciwnym wypadku kontroler lotniska powinien podać załodze statku proszącej o uruchomienie silników przewidywany czas ich uruchomienia.
Opuszczanie miejsca postojowego
Przed rozpoczęciem kołowania na drogę startową załoga statku powietrznego otrzymuje następujące informacje:
-droga startowa w użyciu,
-prędkość i kierunek wiatru przyziemnego,
-wartość ciśnienia atmosferycznego,
-temperaturę powietrza dla drogi startowej w użyciu,
-widzialność wzdłuż drogi startowej,
-dokładny czas.
Ponadto załoga otrzymuje istotne informacje o stanie lotniska:
-o pracach budowlanych lub konserwacyjnych,
-śniegu, breji lub lodzie na drodze startowej, drodze kołowania lub płycie lotniska,
-uszkodzeniach lub nieprawidłowościach w działaniu systemu świetlnego lotniska.
Opuszczenie stanowiska następuje przez wypchnięcie statku powietrznego z miejsca postoju przez specjalny ciągnik lotniskowy.
Na podstawie: Eugeniusz Zabłocki "Lotnictwo cywilne"
